3 mardiN’İn sosyo-ekonomik geliŞMİŞLİĞİ

MARDİN ÇEVRE EYLEM PLANI Yerel Çevre Eylem Planı (YEÇEP) Hazırlayanlar Proje Lideri: Dr. Nuran Talu Proje Yöneticisi: Hande Özüt Proje Finansman Danışmanı: Ogün Çiçek Mayıs 2012 İÇİNDEKİLER GİRİŞ MARDİN TARİHİ 3 - MARDİN’İN SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİĞİ MARDİN’DE YEREL ÇEVRE EYLEM PLANI İHTİYACI MARDİN ÇEVRE EYLEM PLANININ METODOLOJİSİ VE SÜREÇ Paydaş Analizi: Mardin Çevre Eylem Planının Paydaşlar Grubu Mardin Çevre Eylem Planının Kahverengi ve Yeşil Gündemi Mardin Çevre Eylem Planının Çalışma Grupları Mardin Çevre Eylem Planının Vizyonu Mardin Çevre Eylem Planının Kapsamı Mardin Çevre Eylem Planının Önceliklendirme Süreci MARDİN’ DE ÇEVRE YÖNETİMİ VE ENTEGRE PLANLAMA Mardin’de Çevre Mevzuatı ve Kurumsal Yapılanma Mardin’de İzin ve Lisans Uygulamaları, Çevre Denetimi Mardin’de Çevresel Bilgi ve Veriler Mardin’de Çevre Projelerinin Finansmanı Mardin’de Çevre Duyarlı Katılımcılık MARDİN’DE PLANLAMA DİNAMİKLERİNİN YEÇEP’E YANSIMALARI Mardin’de Kentleşme Mardin’de Yeşil Alan Planlaması Mardin’de Konut Yapım Süreçleri Mardin’de Gecekondu Islah Önleme Bölgeleri Mardin Tarihi Dönüşüm Projesi Kapsamında Planlanma Çalışmaları Mardin’de Planlama Yaklaşımına Bölgesel Bakış MARDİN’İN KAHVERENGİ GÜNDEMİ Mardin’de Entegre Atık Yönetimi Mardin’de Su Kirliliği ve Atıksu Bertarafı Mardin’de Hava Kirliliği Mardin’de Sanayi ve Kirlilik Mardin’de Gürültü Kirliliği MARDİN’İN YEŞİL GÜNDEMİ Mardin’de Doğa Koruma Mardin’de Su Kaynaklarının Yönetimi Mardin’de Arazi Kullanım Durumu, Tarım ve Toprak Kirliliği Mardin’de Enerji ve Çevre Dostu Politikalar Mardin’de İklim Değişikliği 10) MARDİN ÇEVRE EYLEM PLANI Stratejik Çerçeve Kahverengi Gündem Eylemleri Yeşil Gündem Eylemleri Çapraz - Kesen Konularla İlgili Eylemler 11) DEĞERLENDİRME YARARLANILAN TEMEL KAYNAKLAR EKLER Mardin Çevre Eylem Planı Niyet Belgesi Mardin’in İlçeleri Mardin Çevre Eylem Planında Öğretmen Eğitimi Değerlendirmesi Mardin Çevre Eylem Planının Maliyet Tahmini ve Finansman Olanakları KISALTMALAR TABLOLAR HARİTALAR 1 - GİRİŞ Yerel Çevre Eylem Planları (YEÇEP); 1 yerel yönetimlerin çevresel sorumluluklarını, katılımcı bir anlayışla yerine getirmelerini desteklemek amacıyla, çevrenin yönetilmesinde önemli araçlardan biri olarak, on yılı aşkın bir süredir Avrupa’da uygulanmaktadır.2 Yerel Çevre Eylem Planları uzun süredir Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde Avrupa Birliği uyum sürecinde, çevre sektöründeki taleplerin karşılanmasında yerel yönetimler için etkin bir araç olarak kullanılmıştır. Yakın dönemde, Batı Balkan ülkelerinin çoğunda doğrudan YEÇEP metodolojisi kullanılarak yerel düzeyde çevre eylem planları yapılmaktadır. 3 Yerel Çevre Eylem Planları (YEÇEP), bir yörede yaşayan halkın çevre yönetimi politikalarına ve uygulamalarına en baştan aktif ve etkin katılımını sağlayan bütünleşik bir planlama sürecidir. Bu süreç çevrenin korunması ve çevresel değerleri etkileyen kalkınma konularıyla ilgili ortak önceliklerin belirlenmesini ve bu önceliklere göre kente özgü eylem planının hazırlanmasını ve hayata geçirilmesini içerir. Yerel düzeyde çevre alanında politika oluşturma ile başlayan ve yatırımlara kadar giden yönetim sürecinde yer alacak şekilde planlanan Yerel Çevre Eylem Planları hazırlanırken belirli bir metodoloji kullanılarak sistemli bir yaklaşımla ele alınmaktadır. Bu doğrultuda Yerel Çevre Eylem Planları (YEÇEP) çalışılırken, mevcut kaynaklar dahilinde, yerel düzeydeki çevre sorunları önceliklendirilmekte, tüm yerel kesimlerin kapasiteleri geliştirilmekte ve belirlenen eylemlerin maliyet - etkin bir şekilde belirlenmesi esas olmaktadır. Yerel Çevre Eylem Planı, bir yörenin ya da kentin halkının da katılımı ile çevre sorunlarının tespiti, çözümlerde önceliklerin belirlenmesi, mali analizlerin yapılması ve yatırımların gerçekleştirilmesine kadar giden bir süreçtir. Bu süreç, çevresel öncelikleri hedef alan en uygun eylem planlarının geliştirilmesini içermektedir. YEÇEP, toplumun yerel düzeydeki farklı kesimlerinin ortaklığıyla, çevre yönetimi politika ve uygulamalarına birlikte karar verilen bir süreçtir. 4 YEÇEP, toplumun farklı kesimlerinden, farklı değerleri, görüşleri ve ihtiyaçları olan kişileri bir araya getirerek bir paydaş grubun oluşturulmasını sağlar. Yerel yönetimler bu grubun ortaklığıyla, yöredeki çevresel sorunlar arasından ortak öncelikleri belirler ve bu sorunları hedef alan eylemler birlikte tespit edilir. Bu öncelikler ve eylemler, ileride yapılacak çevre yatırımları için zemin oluşturacak olan Yerel Çevre Eylem Planı’nda bir araya getirilir. Çevresel eylem planından gelen öneriler daha sonra, yerel karar organları tarafından resmi prosedürlerle kabul edilerek uygulamaya konulmaktadır. YEÇEP sürecinde, yerel düzeydeki çevre sorunları ile baş edilmesinde ve çevre hizmetlerinin etkin bir şekilde yerine getirilmesinde aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır. YEÇEP; Ulusal çevre politikalarının yerel düzeyde uygulanmasına yardımcı olur. Geniş halk desteğiyle çevresel eylemlerin sonuçlanmasını sağlar. Kısıtlı kaynaklardan yola çıkarak öncelikli çevre sorunlarının çözümünü hedefler. AB uyum süreci ile gelecek yasal çevresel zorunlulukların yerine getirilmesine destek olur. YEÇEP çalışmaları Türkiye’de ilk kez REC-Türkiye5 tarafından Nisan 2005’de başlatılmıştır. REC -Türkiye, YEÇEP’in ilk aşamasında başta yerel yönetimler olmak üzere, diğer yerel paydaşların YEÇEP metodolojisi hakkında eğitilmelerini hedeflemiş ve bu bağlamda bazı iller odak alınarak (Ankara, Yalova ve Gaziantep) bölgesel ölçekli eğitim çalışmaları yapılmıştır. O dönem REC -Türkiye tarafından hazırlanan YEÇEP Türkiye Strateji Raporu’nda6, YEÇEP metodolojisinin Türkiye’de uygulamalara yansıtılması halinde, temelde üç önemli alanda yerel çalışmalara destek vereceği öngörülmüştür. Bunlar: Türkiye’nin yerel düzeydeki çevre sorunlarının çözülmesini hızlandırmak, yatırımları yerel düzeye çekmek; Yerel yönetimlerin çevre alanındaki kapasitelerini geliştirmek; Başta sivil toplum kuruluşları olmak üzere tüm yerel paydaşların çevre alanında karar alma mekanizmalarındaki yerini güçlendirmek. Bu hedeflere ulaşmak için kararlı bir politika anlayışına, uzun süreli bir planlama perspektifine ve mevcut çevre yönetimi düzenekleri (ulusal ve yerel/bölgesel olarak) ile YEÇEP metodolojilerinin birbirleri ile uyumlaşmasına ihtiyaç vardır. Böylece YEÇEP uygulamaları Türkiye’de aşağıdaki amaçlara hizmet edebilecektir: Türk kamu yönetimindeki yenilikçi yasal, kurumsal ve mali düzenlemeler çerçevesinde, yerel yönetimlerin çevre alanındaki büyüyen sorumluluklarını yerine getirmelerine destek olmak; Türkiye’de kentsel/yerel, ve bölgesel düzeyde sosyo-ekonomik gelişme için tespit edilen öncelikli politikalara ve bu yöndeki tedbirlere çevresel kaygıları dahil etmek; Bölgesel kalkınma stratejileri, politikaları ve planlarında kaynakların rasyonel kullanımının önemi açısından, yerel çevre yönetimi planlama metodolojilerinin dikkate alınmasını sağlamak; Yerel düzeydeki çevresel yatırımları yönlendirmek, gerçekleşmesine destek sağlamak, uzun zamanlı yatırımların planlanmasına yardımcı olmak; Yerel yönetimlere tahsis edilen ve kısıtlı olan çevre finansman kaynaklarının rasyonel yönetimi için yerel otoritelere yol göstermek; Yerel yönetimlerin çevre alanındaki dış finansman imkanlarına ulaşma konusundaki kapasitelerini geliştirmek; Türkiye’nin AB’ye adaylık sürecinde desteklenmekte olan yerel çevre yatırımlarının finansmanında çevre yönetim planlamasının öngördüğü hususların dikkate alınmasını sağlamak ve bu yolla bu alanda çeşitli karar verici düzeylerde (uluslararası-AB süreci, ulusal, bölgesel/yerel) yerel çevre yatırımları için bir “donör pazarı”nın oluşmasına önayak olmak; Belediyelerin yanı sıra, diğer yerel paydaşların çevresel kapasitelerini ve potansiyellerini ortaya çıkarmak ve çevre yönetiminde bizzat yer almalarını sağlamak; Diğer ülkelerdeki kentsel çevre yönetim planlama uygulamaları hakkında bilgi ve deneyimlerinin paylaşılmasını sağlayarak Türkiye’de yerel yönetimlerin çevre uygulamalarını hızlandırmak ve çağdaşlaştırmak; YEÇEP’leri hukuki ve kurumsal açıdan yerel karar mekanizmalarına (Belediye Meclisi, İl Genel Meclisi gibi) sokmak. Türkiye’de YEÇEP’leri yaygınlaştırmak üzere yapılması gereken öncelikli çalışma, bu konuda bazı iyi uygulama örnekleri hazırlayarak, tüm yerel yönetimlere yol göstermek olmalıdır. Bu çerçevede; REC Türkiye tarafından yürütülen, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın7 yararlanıcısı olduğu ve Avrupa Birliği, Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA)8 tarafından finanse edilen “Çevre Alanında Kapasite Geliştirme Projesi” kapsamında, pilot YEÇEP’ler projesi 2009 yılında başlatılmıştır. IPA fonları yerel ekonomilerin büyümesini ve üretkenliğini geliştirerek sürdürülebilir toplumların inşasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. IPA programlarının; Türkiye’de geri kalmış bölgelerin ihtiyaçlarına özel önem vermesi, işgücü piyasasına girişi kolaylaştırması ve sosyal, ekonomik ve çevresel sorular yaşayan bölgelerin cazibesini artırması beklenmektedir. 9 Çevre Alanında Kapasite Geliştirme Projesi: Program: IPA-I Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma Bileşeni 2007 Yılı Programı Proje Bütçesi: 3 milyon Euro Proje Sahibi Kuruluş: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Türkiye'de çevre konusunda kilit konumdaki paydaşların, AB'ye uyum sürecinde çevre konusundaki kapasitelerini artırmalarına destek vermek amacıyla, 2009- 2011 yılları arasında yürütülecek olan proje IPA-1 Kurumsal Gelişme Önceliği 2007 Yılı Programı tarafından desteklenmektedir. Proje kapsamında yürütülecek faaliyetler üç başlık altında toplanmaktadır: Kapasite Geliştirme Faaliyetleri: Çevre konusundaki kilit kuruluşların ihtiyaçlarına cevap veren eğitimler, seminerler, konferanslar, çalıştaylar, teknik geziler ve benzeri faaliyetlerin düzenlenmesi Bilgiye Erişim: Çevre konusunda güncel bilginin tüm paydaşlara ulaşmasını sağlamak; yayınlar, portallar, çeviriler, periyodik yayınlar, veritabanları ve benzeri faaliyetler düzenlemek Değerlendirme ve Planlama Çalışmaları: AB Çevre Müktesebatının uyumlulaştırılması sürecini destekleyen Düzenleyici Etki Analizleri (RIA) ve Sektörel Etki Analizleri (SIA) ve  Yerel Çevre Eylem Planlarının (YEÇEP) hazırlanması. "Çevre Alanında Kapasite Geliştirme Projesi" ile 3 pilot il olan Aksaray, Mardin ve Trabzon'da YEÇEP’lerin hazırlanması ve bu örneklerin ülke çapında yaygınlaştırılması hedeflenmiştir. Mardin YEÇEP çalışmasının çerçevesi, Çevre ve Orman Bakanlığı,10 REC Türkiye ve Mardin Belediyesi arasındaki işbirliği doğrultusunda, 11 Mayıs 2010’da Mardin’de imzalanan “Mardin Yerel Çevre Eylem Planı Niyet Belgesi” ile çizilmiştir. (EK - 1) 2 – MARDİN TARİHİ Mardin, tarih boyunca pek çok medeniyetin yerleştiği Mezopotamya bölgesinde, Fırat ve Dicle nehirleri arasında bir dağın tepesinde kurulmuştur. Mardin, Yukarı Mezopotamya'nın mimari, etnografik, arkeolojik, tarihi ve görsel değerleri ile en eski şehirlerinden biridir. Mardin; 7000 yıl önce yedi ayrı dil, yedi ayrı din, yedi ayrı kültürün yaşadığı rivayet edilen “diller ve dinler diyarı” olarak tanımlanmakta, hoşgörü kültürü ve tarihi derinliği ile Türkiye’nin eşsiz yörelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Verimli Mezopotamya ovasının ortasında yükselen kalker ve lavlarla örtülü bir dağın yamacında konumlanan kent, neredeyse bütün kültürlerin uğrak yeri olmuştur. Mardin; Subari, Sümer, Akad, Babil, Mitaniler, Asur, Pers, Roma, Bizans, Araplar, Selçuklu, Artuklu, ve Osmanlı Dönemi'ne ilişkin çok sayıda hükmetmiş medeniyeti bünyesinde harmanlayabilmiş önemli bir açık hava müzesidir. Pers’lerin “Marde”, Bizansların “Mardia” Arablarda ”Maridin ” Süryanilerde “Merde-Merdo-Merdi” şeklinde adlandıkları şehir Türklerin yöreyi fethinden sonra “Mardin” olarak adlandırılmıştır. Mardin’de, bu çeşitli dönemlerin eserleri, benzer yapı geleneğini yansıtarak belirli bir mimari bütünlük içinde günümüze kadar ulaşmıştır. Özgün mimarisiyle Mardin evleri, Kasımiye, Zinciriye, Marufiye Medreseleri, Kırklar, Mar Mihail, Behirmiz, Meryem Ana, Mar Yusuf, Mar Bitris kiliseleri, Deyr’ul Zafaran ve Deyr’ul Umur Manastırı, Ulu Cami, Çubuk, Molla Hari Cami ve Kale kentin önemli eserlerini oluşturmaktadır. 11 Kentin ve çevresinin doğum tarihi M.Ö. 3000 yılına dayanmaktadır. Mardin’de ilk ve sonraki yerleşimcilere bakıldığında Mardin; M.Ö.4500' den başlayarak Subariler, Sümerler, Akadlar, Hititler, İran’dan gelen  Midiler, daha sonra  Asurlar, Urartular, Mitaniler, Aramiler, Persler, 2. YY’da Romalılar, Sasaniler ardından Bizanslılar, 9 YY’de Hamdaniler 10. YY sonunda Mervaniler, 11. YY’’da Türkmenler, 12.YY Artuklular Haçlı seferleri zamanında Eyyübiler sonra İlhanlılar, Karakoyunlu ve Akkoyunlu beylikleri  16.YY’de Safeviler,  Osmanlılar ve nihayetinde de şimdi Türkiye Cumhuriyeti olarak tarihte yerini almıştır. Mardin, 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin sınır şehri olmuştur. Türkiye’nin coğrafi olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Mardin; güneyinde Suriye, doğusunda Şırnak ve Siirt, kuzeyinde Diyarbakır ve Batman, Batısı Şanlıurfa ile çevrilidir.

Benzer:

TÜrk sinemasi’nin ekonomik yapisi ( 1896 – 2005 )